2016-06-24

Харуки Мураками “Шпагетти жил” өгүүллэг

00:02
Murakami
1971 он-миний шпагетти жил.
1971 онд би амьдрахын тулд шпагетти хийж, шпагетти хийхийн тулд амьдарсан гэхэд болно. Хоолны савнаас дэгдэх уур хөөр бахдал төрүүлж, хайруулан тавган дээр пор пор буцлах улаан лоолийн сүмс надад амьдрах итгэл нэмдэг байлаа.
Би гэж хүн гал зуухны хэрэгслийн төрөлжсөн дэлгүүрээр хөлөө эцтэл эргэлдэж хүссэн хэмжээгээр гоймон чанаж болох том тогоо, гал зуухны цаг хэмжигч, гадаадууд ихэвчлэн ордог хүнсний дэлгүүрээс элдэв янзын амтлагч, ахиухан улаан лооль базааж авна. Номын дэлгүүрээс шпагеттины жорын ном сонгохоо ч мартаагүй. Гарт таарсан шпагеттины гоймон бүрийг худалдан авч, одоогоор хүнд мэдэгдээд буй бүхий л төрөл зүйлийн сүмсийг туршиж үзсэн гэхэд хилсдэхгүй. Давчуухан сууцны маань өнцөг булан бүрт сонгино, сармис, оливын тосны таатайхан үнэр анхилсан нэгэн зүйлийн өвөрмөц манан хөшиглөж, хана, шал, адар, хувцас, ном, хуурцаг, теннисны цохиур, хуучин захидлуудад маань зугуухан нэвчин шингэдэг байлаа. Эртний Ромын ус сувгийн байгууламжаас л нэг ийм үнэр ханхалдаг байсан биз.
Гэвч өгүүлэх түүх маань манай эриний 1971 оны Шпагетти жилийн явдал билээ.
Би шпагеттигээ ганцаараа идэх дүрэм баримтална. Яагаад ч юм шпагетти ганцаараа идэхэд хамгийн тохиромжтой хоол шиг санагддаг байв.
Энэхүү нэг янзын зоогоо хүртэхдээ заавал өргөст хэмх, шанцайтай энгийн саладаар хачирлан, цайгаар даруулна. Ийм зорилгоор цай, өргөст хэмхээ ч ахиухан бэлдээд тавьчихна. Ширээн дээрээ бүхнийг нямбайлан өрөөд хоолоо айвуухан идэнгээ сонин гарчиглаж суудаг байлаа. Нямаас бямбын хооронд Шпагетти өдрүүд ээлж дараалан хөвөрч ням гараг бүр цоо шинэ Шпагетти долоо хоног эхэлдэг сэн.
Шпагеттигээ идэхээр ширээний ард ганцаар суух тоолонд, ялангуяа бороо зүсэрсэн үдшээр хэн нэгэн манай гэрийн хаалгыг хариугүй тогших нь гэсэн төсөөлөлд автдаг байв. Өдөр бүр өөр өөр айлчдын цуваа тасрахгүй. Заримдаа зүс мэдэх нэгэн, заримдаа ч ор танихгүй этгээд, нэг өдөр дунд сургуульд болздог байсан нарийхан хөлтэй охин, нөгөө өдөр хэдэн жилийн өмнөх би өөрөө айлчлах жишээний. Бүр Женнифер Жонесыг гар дээрээ өргөж тэвэрсэн Уильям Холден хүртэл зогсож байна гээч.
Тийм ээ, Уильям Холден шүү.
Тэдний хэн нь ч гэвч гэрт маань хөл тавиагүй ээ. Амьдралд нэвтэрч чаддаггүй дурсамжтай  адил хаалганы цаана хэсэг эргэлдэж байгаад хаалгыг маань тогшиж зүрхлэлгүй яваад өгцгөөнө.
*   *   *
Хавар, зун, намаржин би өш авах мэт уйгагүйгээр өнөөх ганц хоолтойгоо зууралдсаар л байв. Хайртай хүндээ хаягдаж, ганцаардсан охин азгүй дурлалын захидлуудаа гал руу чулууддаг шиг би гоймонг атга атгаар ар араас нь буцалж буй халуун устай тогоо руу шидэлдэг байв.
Цаг хугацааны дагтаршиж чулуужсан ул мөрийг сэндийлэн авч төрөл бүрийн гоймонд шингээн, усанд үйн, давс цацна. Гал зуухны цаг хэмжигчийн гунигт дуу хадахад өнөөхөө том савхаар шүүн авна.
Шпагеттины гоймонгийн ширхгүүд даанч адтай, хоромхон ч харц салгаж болохгүй. Эргээд харахын зуур л тогооноос годгонон гарч гүйгээд шөнийн гүнд дайжин алга болно. Халуун орны ой шугуй алаг эрвээхийг мөнхийн цаг хугацаагаараа залгиж орхидог шиг шөнө тэнүүлч бяцхан гоймонг дагуулж одохоор чимээгүйхэн отож байдаг юм.
Нэр ус ч үгүй, золгүй үлдэгдэл шпагетти хөргөгчний буланд хөөрхийлөлтэйеэ хаягдаж хоцорно.
Хаягдал хэдэн гоймонг 1971 оны муу усны эргүүлэг хаман авч үгүй хийнэ.
1971 оны шпагеттинууд минь, би цөмийнх нь хойноос харуусдаг билээ.
*   *   *
Өрөөний адар ширтэн гудсан дээр тааваараа хэвтэж байтал гэнэт утас хангиналаа. Хэвтрээ нар дагуулан засаад тухалж байсан нь энэ билээ. 1971 оны 12 сарын өвлийн илчгүйхэн наран дор би бээрсэн ялаанаас өөрцгүй залхаг амьтан хэвтэж байсан нь тэр.
Эхлээд утас дуугарч байгааг сайн ухаарсангүй. Агаарт нэг л харь, танил бус авиа чичирхийлэх шиг санагдав. Төдөлгүй өнөөх жигтэй авиа гарцаагүй хэлбэр төрхөө олон утасны дуу болон хангинаж гарлаа. Би дуртай дургүй мөлхөж хүрээд харилцуурыг авав.
Харилцуурын нөгөө үзүүрт эмэгтэй хүн, (4:30-ын яг энэ агшны эмэгтэй) найзын маань хуучин найз охин байв. Юу ч юм тэр залуу, нэг л ойлгомжгүй энэ эмэгтэй хоёрыг нийлүүлж, юу ч юм эргээд салгасан билээ. Би тэднийг үерхэж эхлэхэд бараг л гол үүрэг гүйцэтгэсэн хүн.
“Саад болсонд уучлаарай, чамаас асуух зүйл гараад ярьж байна. Цаадахаа хаана байгааг мэдэхгүй биз?”
Би харилцуураас хөвөрсөн эрчилсэн хар утсыг дагуулан харангаа бүрхэгдүүхэн хариулт өгч дөнгөв. Охины хоолойд  нэг л заналтай өнгө тодрох бөгөөд би түүний элдэв асуудалд орооцолдох ямар ч хүсэлгүй байлаа.
“Түүний хаана байгааг хэлээд өгчих хүн алга” гэж  охин хүйтэн өнгөөр бувтнаснаа “Цөм мэдэхгүй л гэх юм. Цаадахтай чинь яаралтай уулзах хэрэг байна, гуйя, хаана байгааг нь хэлээд өгчих. Чамайг хэлснийг огт цухуйлгахгүй. Тэр хаана байгаа вэ?” гэж шалгаав.
“Би үнэхээр мэдэхгүй. Бид хоёр уулзаагүй удаж байна” гэж хариултал хоолой маань  танихгүй хүнийх шиг харь сонсогдов. Найзтайгаа удаан уулзаагүй нь үнэн боловч түүний хаяг, утсыг мэдэж байгаагаа нуугаад өнгөрсөн хэрэг. Худлаа хэлэхээр хоолойн өнгө жигтэй хувирчихдаг нь энэ.
Тэр дуугарсангүй.
Утас мөс адил хүйт даагаад явчихав.
Төдөлгүй эргэн тойрны бүх зүйл мөсөнд хучигдаж би Ж.Г.Баллардын зөгнөлт өгүүллэгүүд дотор орчихсон шиг таагүй болов.
“Би үнэхээр мэдэхгүй байна” гэж би давтан хэлээд “цаадах чинь хэл үггүй алга болоод удаж байна” гэлээ.
Охин инээд алдсанаа “Боль доо. Тэр тийм самбаатай амьтан биш. Юу ч хийсэн араасаа шавхай чирч явдаг хүн шүү дээ” гэв.
Түүний зөв өө. Мань эр тийм ч саруул ухаантай хүү байгаагүй.
Ямартай ч би найзаа хаана байгааг хэлээгүй юм. Хэлсэн бол мань хүн надруу ярьж аашлах нь гарцаагүй. Би хүмүүсийн элдэв дэмий хэрэгт хангалттай хутгалдсан. Арын цэцэрлэгтээ нүх ухаж булах ёстой бүхнээ хэдийн булаад хэн ч ухаж төнхөхөөргүй жин тан болгочихсон.
“Намайг уучлаарай” гэтэл утасны цаанаас
“Чи надад дургүй, тийм үү?” гэх дуулдав.
Би юу хэлэхээ мэдэхгүй хэсэг таг болов. Би түүнд дургүй биш ээ. Ер нь энэ охины талаар юу ч боддоггүй билээ. Юу ч боддоггүй хүндээ дургүй байна гэдэг хэцүү.
“Намайг уучлаарай” гэж би дахин уучлал гуйгаад “Би яг одоо шпагетти хийж байна л даа” гэчихэв.
“Яасан гэнэ?”
“Би шпагетти хийж байгаа юм аа” гээд залчихлаа. Яагаад ингэж хэлснийг мэдэхгүй. Анхнаасаа худал хэлээд сүүлдээ шударсан ч юм уу энэ удаад худал хэлсэн шиг санагдсангүй.
Төсөөлөлдөө би хэдийн хоолны савандаа ус хийгээд чүдэнз зуран зуухаа асаалаа.
“Тэгээд?”
Төсөөлөлдөө ахиад л буцалж буй усанд давс цацаж, шпагеттины гоймонгоо болгоомжтой хийгээд гал зуухны цаг хэмжигчийг 20 минут дээр тохирууллаа.
“Тийм болохоор удаан ярьж болохгүй байна. Шпагетти маань баларна.”
Тэр ахиад дуугарсангүй.
“Намайг үнэхээр уучлаарай, шпагетти хийнэ гэдэг ихээхэн чимхлүүр ажил.”
Охин дуугарахгүй л байлаа. Харилцуур ахиад л мөс шиг хүйт дааж эхлэв.
“Тэгэхээр над руу эргээд залгачих уу?” гэж би яаруухан хэлэв.
“Чи яг одоо шпагетти хийгээд завгүй байгаа болохоор уу?” гэж охин асуув.
“Яг тийм.”
“Хүнд хийж өгч байгаа юм уу, эсвэл өөртөө л юм уу?”
“Өөртөө л.”
Тэр амьсгалаа түгжин таг болсноо санаа алдаад “Чи мэдээгүй байх л даа, гэхдээ би үнэхээр аргагүй болчихоод байна. Яах ч учраа олохгүй юм” гэж учирлав.
“Тусалж чадаагүйд уучлаарай.”
“Үнэндээ мөнгөний асуудал юм л даа.”
“Тийм үү?”
“Цаадах чинь надад мөнгөний өртэй юм. Надаас мөнгө зээлээд алга болсон. Анхнаасаа л өгдөггүй байж, даанч өгөхгүй байж чадаагүй.”
Би хэсэг чимээгүй болов, толгойд шпагетти л эргэлдээд байлаа. “Намайг уучлаарай. Гэхдээ одоо шпагеттигээ хийлгүй бол горьгүй нь…”
Охин тавлангуй инээд алдсанаа “Тэгвэл баяртай. Шпагеттиндээ миний мэндийг уламжлаарай даа. Сайхан шпагетти болох болтугай” гэв.
“Баяртай.”
Утсаа тавиад хартал шалан дээр туссан нарны гэрэл үл ялиг нүүчихжээ. Би гудсаа нар бараадуулан зөөж тавиад ахиад л адар ширтэн хэвтлээ.
*   *   *
Мөнхөд буцлах мөртлөө хэзээ ч болдоггүй Шпагеттины тухай санахаас л гунигтай.
Тэр охинд үнэнийг хэлээгүйдээ би хааяа харамсдаг юм. Хуучин найз залуу нь надад элдвээр авирлахгүй ч байсан юм билүү. Гарамгай жүжигчний багтай, уран яруу яриатай, хэн ч итгэж нөхөрлөдөггүй залуугийн хуучин найз охин үнэхээр л мөнгөний асуудалд унаж аргаа барсан хүн шиг сонсогдсон, хүн авснаа төлөх л учиртай хойно.
Тэр охин яасан бол гэж үе үе бодогддог юм. Гол төлөв шпагеттины гоймон буцалгаж байхад гэнэт санаанд орно. Тэр бүсгүй харилцуураа тавьмагцаа 4 цаг 30 минутын сүүдэрт үүрд шингэн алга болсон болов уу? Үүнд би буруутай юу? Гэхдээ та намайг ойлгохыг хичээгээрэй. Тэр үед би хэнтэй ч орооцолдохыг хүсээгүй юм. Тийм болоод л цаг хугацааг ахиухан юүлж болох том тогоо олж аваад ганцаараа шпагетти хийж өдөр хоногийг барж байсан хэрэг.
Италийн хаа нэгтээ тариан талбайд алтан тариа халиуран найгана.
Та төсөөлж байна уу? Италичууд 1971 он луу тийм их ГАНЦААРДАЛ зөөвөрлөснөө мэдвэл хэчнээн гайхацгаах байсан бол?
Филип Габриэлийн англи орчуулгаас монголчлосон: Ж.Тэгшзаяа

http://tagtaapublishing.mn/

2016-06-12

ЭНТРЕПРЕНЕРҮҮДИЙН ЭЗЭМШИХ ЁСТОЙ 8 ЧАДВАР

18:43


Дэлхий даяар гарааны бизнесүүд цэцэглэн хөгжиж, хүн бүр өөр өөрсдийн бизнесийг үүсгэн байгуулах талаар бодож, оролдох болсон. Монголд ч сүүлийн жилүүдэд трэнд болж байгаа гэхэд болно. Гэхдээ гарааны бизнесийг хөгжүүлэн авч явсаар амжилттай бизнес болгосон кэйс Монголд бүү хэл дэлхийд ч тэр бүр олон байдаггүй билээ. Амархан мэт боловч хамгийн хэцүү сорилтуудын нэг гэхэд болно. Тиймээс амжилттай энтрепренер болоход ямар чадварууд шаадлагатай байдаг талаар Форбес дээр гарсан нийтлэлийг орчуулж, өөрийн санааг нэмж бичлээ.

2016-06-09

Намайг 20-тойд энэ бүхнийг хэлж өгсөн ч болоосой

12:14
Он цаг өнгөрөх тусам бид хийсэн алдаа бүрээ цэгнэж, өөрөөр хийх минь яав даа гэж харамсдаг. Бид залуу насаа хэчнээн олон хэрэггүй зүйлд зарцуулдаг бол?
Амжилттай бизнесмен, зохиолч Ник Харригийн амьдралын сургамжийг танд хүргэж байна. Тэрээр өөрийн Medium хуудсанд “Би саяхан 30 насны босгыг давлаа. Гэвч эргээд харахад хийсэн алдаа надад дэндүү олон юм. Тийм ч учраас 20 гаруйхан настай “өөртөө” зориулан энэ зөвлөгөөг бичиж байна” гэжээ.
1. Аял
Чамд боломж байгаа дээр одоо л аялалд гар. 30 гарсны дараа чи арай өөр газарт, арай илүү цаг зарцуулж, арай үнэтэй зоог барьж, арай үнэтэй зүйлс л хэрэглэнэ. Тиймээс яг одоо бүтэн жил хичээж байгаад аялалд хэрэгтэй мөнгөө цуглуул. Чиний хувьд их мөнгө хэрэг болохгүй надад итгэ.
Тэнд юу байгааг мэдэхгүй байж, юу хиймээр байгаа гэдгээ чи яаж мэдэх билээ? Гэхдээ аялалд явахдаа зүгээр л нэг газар руу явах хэрэггүй. Харин чамд юм сургах, шинийг таниулах, чамайг сорьж чадах тийм газар руу аяла.
2. Бүтээ
Бусдын төлөө залуу насаа зориулна гэдэг хамгийн утгагүй хэрэг. Зөвхөн өөртөө зориул. Чи яаж амьдармаар байгаа гэдгээ одоо л шийдэж чадна. Бусдын санаа бодлыг сонсож байхаар өөрийн үзэл бодлыг төлөвшүүлэхийг хичээгээрэй.
3. Унш
Өдөр бүр, цаг тутам уншиж бай. Уншиж чадах бүхнээ унш. Гэхдээ мэддэг зүйлээ биш харин хүмүүсийн тухай унш. Хүмүүсийг таньж мэд.
4. Зурагтаас хагацах цаг болсон
Зурагтаа зүгээр л унтраачих, болбол түргэхэн зарж борлуул.
5. Карьер
Карьер хөөх цаг чинь арай болоогүй. Өөрийгөө эхлээд төлөвшүүл.
6. Итгэл
Чиний дотно харилцааг, шинэ санааг, найз нөхдийг чинь үгүй хийсэн ч гэсэн хүнд итгэж сур. Хэн нэгэн чамд итгэхгүй байх шалтгааныг өгөх хүртэл түүнд итгэ. Гэхдээ битгий гэнэн бай. Учир нь зарим хүмүүс чамайг зөвхөн мэхлэхийн тулд амьдардаг юм.
7. Хүмүүс
Хүмүүс бол чиний амьдралд тохиолдох хамгийн сайн хийгээд хамгийн муу бүхний төлөөлөл юм. Зарим нь чамайг амжилтад хүрэхэд тусална. Зарим нь чамайг доош нь татаж, алдахад чинь “тусална”. Ихэнх нь зүгээр. Олонхи нь боломжийн. Зарим нэг гайхалтай.
Тун цөөн хүн амьдралыг чинь үндсээр нь өөрчилнө. Тийм хүмүүсийг хайж ол. Эргэн тойронд чинь толгой эргэм олон найз нөхөд байх шаардлагагүй. Харин чамд ч тус болох, чи ч тэдэнд хэрэг болох тийм хүн л чамд хэрэгтэй.
Учир нь чи найз нөхдөөрөө хүрээлүүлэхийг хүсэх яг тэр мөчид чинь чамайг ихэнх найзууд чинь үл тоомсорлоно.
8. Цаг хугацаа
Цаг хугацаа чамд дахиж хэзээ ч олдохгүй зүйлсийн нэг. Тиймээс итгэл даахгүй хүнтэй битгий хайран цагаа үрээрэй. Чамайг араар тавьдаг бүсгүйд цагаа битгий үр. Чи тэднийг үнэлдэгтэй адил чамайг үнэлж чаддаггүй найзуудад ч цаг зарцуулах шаардлагагүй.
Хэзээ ч битгий цагаасаа хоцор. Бусдын цагийг ч хүндэлж сур. Чи хоцорч байна гэдэг бусдыг үл тоомсорлож байгаа хэрэг. Зарим хүмүүс чамайг хоцроход “За зүгээр дээ” гэж хэлнэ. Гэхдээ тийм биш.
9. Алдаа
Алдаа гэдэг гайхамшиг. Биднийг өндөрлөгт гарахад хамгийн том тус болдог зүйл алдаа. Бүх зүйлд алдаа гаргаж болно. Харин алдаанаасаа суралцах хугацаа богино байх ёстой. Хэрвээ алдаанаасаа суралцахгүй бол чи зөвхөн алдаа л гаргаж байна гэсэн үг. Харин суралцаж байвал чи өсөж дэвжиж, сайжирч байна гэсэн үг. Амжилтын үндэс нь алдаа.
10. Амжилт
Амжилтад хүрэхэд хугацаа гэж үгүй. 20 настайдаа хүрэхгүй гэсэн үг биш. Хэзээ ч хүрэхгүй гэсэн үг бүр ч биш. Хэзээ нэгэн цагт хүрч л таарна. Тэр болтол өөрийгөө хөгжүүлж, боловсорч байх хэрэгтэй.
11. Тэвчээр
Эцэст нь тэвчээртэй байх хэрэгтэй. Тэвч, итгэ, хүлээ тэгвэл чи амжилтад хүрнэ. Гэхдээ хичээл зүтгэл байхгүй тэвчээд, итгээд, хүлээгээд байж бас болохгүй шүү дээ.

gogo.mn

2016-06-07

САЙН СТРАТЕГИ- МУУ СТРАТЕГИ

11:16

Шинж тэмдэг, суурь асуудал
Сүрьеэгээр өвчилсөн хүн ханиалгана, сульдана, халуурна, хоолонд дургүй болно. Энэ бол сүрьеэ өвчний шинж тэмдгүүд. Түүнээс биш суурь өвчин биш юм. Сүрьеэгийн өвчлөл бактериар үүсгэгддэг. Тиймээс сүрьеэгийн бактерийг антибиотик ууж л эдгээнэ. Түүнээс биш ханиалга намдаах эм ууснаар сүрьеэг эмчилж чадахгүй.
Яг үүнтэй адил байгууллага хөгжихөд өдөр тутам олон бэрхшээл, асуудал тулгардаг. Менежер хүний ажил нь тулгамдсан асуудлыг шийдвэрлэж бэрхшээлийг давж гарахад оршдог. Гэтэл тухайн асуудал нь суурь асуудал уу, эсвэл ердөө шинж тэмдэг төдий юу гэдгийг ялгахад тун хэцүү юм. Тиймээс ч маш олон менежер үүн дээр алдаа гаргадаг байна.
Өөрөөр хэлбэл байгууллага нь хэдийн сүрьеэ өвчинд нэрвэгдчихээд байхад ханиалга дарах эмчилгээ хийгээд яваад байгаатай утга нэг юм. Энэ нь бэрхшээлийг шууд харагдаж байгаа ханиалга гэж буруугаар итгэдэгтэй холбоотой.
Гал сөнөөгч
Миний бие хэдэн жилийн өмнө дундаж компанийн ТУЗ-д ажиллаж байсан юм. Уг компанийн гүйцэтгэх захирал нь маш завгүй ажилладаг нэгэн байлаа. Ажилдаа махруу, хөдөлмөрч хүн. Гэвч компанийн зорилтууд биелэгдэхгүй, ТУЗ-өөс баталсан стратегийн бодлогыг хэрэгжүүлэхэд ахиц гарахгүй байгаа нь цаг хугацаа өнгөрөх тусам улам тодорхой болж байв.
ТУЗ-ийн гишүүдийн өмнө зүй ёсоор асуулт урган гарч ирсэн юм. “Ажилдаа сэтгэлээсээ ханддаг захиралтай хэдий ч яагаад компани хөгжихгүй, байрандаа зогсоно вэ?”
Менежерийн ширээн дээр хоёр төрлийн асуудал тавигдсан байдаг. Нэгдүгээрт, чухал ажил буюу компанийн стратегийг хэрэгжүүлэхэд шаардлагатай арга хэмжээнүүд. Хоёрдугаарт, тулгамдсан асуудлууд буюу өдөр тутам захирлын өрөөнд орж ирдэг бэрхшээлүүд.
Манай нийтлэлийн гол баатар захирлын хувьд өдөр тутам маш олон гал унтраадгийн нэг нь чухал хүмүүсээ өрсөлдөгчиддөө алдахгүй байх явдал байв. Байсхийгээд л нэг ажилтан нь ажлаасаа гарах тухай яриа гарч, түүнийг яаж ийж байгаад авч үлдэх, чадахгүй бол орны хүнийг нь олох асуудал байнга босч ирдэг байлаа. Гэтэл сайн хүн нь ажлаасаа гарах суурь шалтгаан нь юу байв? Түүнийг орлох ажилтан, эсвэл компанид өмнө нь анкетаа өгсөн кандидатууд хаана байна вэ?
Үнэн хэрэгтээ компани сүүлийн 2 жилийн турш урамшууллын тогтолцоогоо шинэчлэх тухай ярьсан ч юу ч хийгдээгүй өдийг хүрчээ. ТУЗ-ийн гишүүдийн зүгээс хөдөлмөрийн зах зээлээс чадварлаг хүмүүсийг тасралтгүй татах бодлого барьж, хэрэгжүүлж ажиллах тухай зөвлөсөн ч тэрээр мөн л юу ч хийгээгүй юм.
Зүйрлэвэл, манай захирал чухал ажлаа огт хийдэггүй. Харин өдөржин тулгамдсан асуудлуудаа шийдээд маш завгүй ажилладаг байлаа. Нэгэнт бодлого гаргаж, төлөвлөж, удирдан зохион байгуулах ажлаа хийдэггүй учраас асуудал ар араасаа урган гарах нь тодорхой юм.
Менежер хүн бол гал сөнөөгч биш. Менежер хүн харин гал гарахгүй байх нөхцөлийг бүрдүүлэх үүрэгтэй архитектор юм.Систем алдаа үйлдвэрлээд эхэлбэл, менежер системийг засах тал дээр анхаарал хандуулах ёстой болохоос биш тэр олон асуудлыг шийдэж амжихгүй билээ.
Сайн Стратеги-Муу Стратеги
Монголын олонх байгууллага стратегиа буруу тодорхойлдог. Зорилгоо стратегитайгаа хольж хутгадаг. Ихэнх тохиолдолд зөв стратеги ч гэсэн зорилго шиг сонсогддог нь үнэн.
Зорилго бол бидний ирээдүйд хүрэх төвшин. Харин стратеги бол зорилгыг биелүүлэх бодлого юм.
Зорилгыг тодорхойлох амархан. “Зах зээлд тэргүүлэгч болох”, “Ашгийн маржинг 30 хувьд хүргэх” гэх мэтээр өрсөлдөөнд амьд үлдэхийн тулд зайлшгүй хүрсэн байх ёстой төвшинг бид амархан харж чаддаг. Гэтэл стратегийг тодорхойлох төвөгтэй. Жишээ нь “Харилцагчийн үйлчилгээний чанарыг эрхэмлэх” гэдэг стратеги нь сонсоход гоё боловч бодит амьдрал дээр хэрхэн буух нь ойлгомжгүй төдийгүй хэт ерөнхий байна. Энэ дэлхий дээр харилцагчийн үйлчилгээний чанарыг анхаардаггүй компани гэж нэгээхэн ч үгүй. Гэтэл стратеги нь бидний өрсөлдөөнд ялах гол бодлого юм. Өрсөлдөгчидтэйгээ ижил, өөрөөр хэлбэл компани бүрийн хийх ёстой ажлыг үндсэн стратеги мэтээр томъёолбол юу болох билээ.
Тэгвэл сайн стратеги гэж юу вэ?
Стратегич Ричард Раммелтийн тодорхойлсноор САЙН СТРАТЕГИ гэдэг нь “Нөхцөл байдлын оношилгоо, зорилгод хүргэх бодлого, өөр хоорондоо уялдаа холбоо бүхий алхамуудын цогц юм…” гэжээ.
• Онош: Бодит нөхцөл байдал ямар байна вэ?
Ханиалга бидний асуудал уу, эсвэл түүний суурь болох сүрьеэ юу? Хэрэв бид бодит нөхцөл байдлаа буруу үнэлвэл сайн стратеги гаргах боломжгүй болно. Өөрөөр хэлбэл бид чухал ажлыг олж харахгүй тулгамдсан асуудлууддаа дарагдаад эхэлбэл, зөв онош тавьж чадахгүй.
• Зорилгод хүргэх бодлого: Сүрьеэг хэрхэн эмчлэх вэ? “Антибиотикыг тууштай хэрэглэх, ингэхдээ хоол амралтыг зөв зохицуулсан байх” гэх байдлаар баримтлах бодлогоо тодорхойлж болно. Сүрьеэг эмчлэх цорын ганц арга нь антибиотек хэрэглэх явдал. Тэгэхдээ тууштай байхыг шаарддаг шүү дээ.
• Алхамууд: Нөхцөл байдлаа зөв үнэлж, зорилгодоо хүрэх бодлогоо зөв тодорхойлсон ч маш олон стратеги бүтэлгүйтдэг. Энэ нь бодлогоо ажил хэрэг болгож чадаагүйтэй холбоотой. Өөрөөр хэлбэл бодлого бүрийн цаана хийгдэх алхамуудын нарийвчилсан төлөвлөгөө нь яг таг биелсэн байх ёстой юм. Антибиотекыг бүтэн 3 сарын турш яг таг уух нь маш чухал алхам. Мөн хоол ба амралтын маш нарийн дэглэмийг баримтлах нь түүнтэй эн зэрэгцэх чухал алхам юм. 

ganzo.mn

2016-06-03

2016-05-27

Бизнес эрхлэгчдийн амьдралыг GIF зургаар харуулбал

23:34
Бизнес эрхлэгчдийн амьдралыг GIF зургаар харуулбал
15 сарын 26-ны өдрийг ОХУ-д бизнес эрхлэгч, энтрепренерүүдийн өдөр хэмээн тэмдэглэх болжээ. Тус өдрийг тохиолдуулан оросын VC сайт бизнес эрхлэгчийн нэг өдрийг GIF-ээр өгүүлбэл гэсэн нийтлэлийг нийтэлсэн болохыг танд хүргэж байна.

2016-05-23

Google-ийн танилцуулсан хамгийн онцгой зүйлс

01:11
Зөвхөн хайлтын систем байсан Google өнөөдөр асар ихээр өөрчлөгджээ. Google үйлдлийн систем бүтээж байна. Google үйлдлийн системдээ зориулсан төхөөрөмж бүтээж байна. Google хиймэл оюун ухаан бүтээж байна. Google “талхнаас” бусдыг нь бүгдийг нь бүтээж байна.

Компанийн нэрийн бүтээгдэхүүн болсон Андроид аппликейшнүүдийн экосистем ч тэр хэрээр өсөн нэмэгджээ. Өнөөдөр компани олон сонирхолтой шинэ бүтээгдэхүүн, үйлчилгээгээ танилцуулж, зарим нэгэн тоо баримтуудыг дурдлаа.

2016-05-18

Элон Маскын амьдралын замнал

08:58
Энэ цагийн суут сэтгэгч, гайхалтай бизнесменүүдийн нэг Элон Маскын амьдралын замналыг Анна Виталын хийснээр хүргэж байна. Өнгөрсөн зууны агуу эрдэмтэн Никола Теслатай түүнийг адилтгаж, Стив Жобс 2,0 гэж хүртэл нэрлэдэг хэдий ч Маск Теслагаас илүүтэйгээр Томас Эдисоныг хүндэлдэг тухайгаа нэгэн ярилцлагад дурдаж байжээ.
Никола Тесла агуу зохион бүтээгч байлаа. Харин Томас Эдисон агуу удирдагч, чиглүүлэгч байсан юм. Сонирхолтой нь Элон Маск энэ хоёр эрхмийн аль аль давуу талыг хослуулжээ. Магадгүй хүн төрөлхтнийг анх Ангараг гариг руу илгээх хүн нь Маск ч байж болох юм.
Бүр АНУ-ын засгийн газраас ч түрүүлж энэ ажлыг хийж магадгүй. Учир нь Элон Маск дөнгөж өвсөр насны жаал байхдаа хүн төрөлхтний тусын тулд, хүн төрөлхтнийг сайн сайхан амьдруулахын тулд, хүн төрөлхтнийг мөхөөхгүйн тулд бүх амьдралаа зориулна гэсэн шийдвэр гаргаж байжээ.

2016-04-26

Энтрепренерүүдийн гаргадаг топ 10 алдаа

17:44
Энтрепренерүүдийн гаргадаг топ 10 алдаа
Гай Кавасаки-г сошиал ертөнцөд танихгүй энтрепренер, бизнес эрхлэгч гэж бараг байхгүй. Тэрээр 1983-1987 онуудад Apple-н Macintosh багт маркетингийн мэргэжилтэн, эвангелистаар Стив Жобстай хамт ажиллаж байсан нэгэн. Дараагаар нь тэрээр Apple-аас гарч технологийн компани удирдаж, өөрөө ч бас байгуулсан түүхтэй. 1995 онд Кавасаки Apple-д эргэн ирж ахлах эвангелистаар 3 жил хэртэй ажиллаж байгаад Цахиурын хөндийн Garage Technology Ventures хөрөнгө оруулалтын санг хамтран үүсгэн байгуулалцжээ. Үүний дараа тэрээр Truemors гэх стартап компанийг мөн эхлүүлж NowPublic-т амжилттай худалдсан юм. Эдгээр жилүүдийн дунд зохиолч, илтгэгчийн замналаа чамгүй амжилттай эхлүүлж Startup 2.0, The art of Social media гэх номуудыг бичиж хэвлүүлсэн. Ийнхүү 2014 оноос эхлэн тэрээр Canva-н ахлах эвангелистаар ажиллаж байна.Canva-н талаар илүү ихийг мэдэхийг хүсвэл энд дарж уншаарай. Кавасаки маркетингийн салбарт эвангелист гэдэг үгийг алдаршуулж, IT эвангелизм, эвангелист маркетинг гэх ойлголтыг гаргаж ирсэн хүн. Магадгүй миний мэдэх хамгийн мундаг эвангелист байх.
Саяхан болж өнгөрсөн Startup Grind Global 2016 арга хэмжээн дээр 61 настай Кавасаки “Энтрепренер хүний топ 10 алдаа” хэмээх сэдвээр яриа хийсэн юм. Кавасаки олон ч энтрепренерүүдтэй ажиллаж, өөрөөр ч гэсэн олон компани байгуулж байсан туршлага дээрээ үндэслэн топ 10 алдааг олж илрүүлсэн аж. Залуу энтрепренерүүдийг эдгээр 10 алдааг гаргахаас нь урьдчилан сэргийлэх үүднээс хэрхэн шийдвэрлэхийг хүртэл хэлж өгчээ. Ийнхүү тус илтгэлд тавигдсан топ 10 алдааг та бүхэнд хүлээн авна уу.
АЛДАА #1: Том тооны 1%. Кавасаки цахиурын хөндийн нэг жишээг дурдав. 300 сая америкчуудын 4-ны нэг нь нохой тэжээдэг гэхээр 75 сая хүн. Нохой бүр өдөрт хоёр лааз хоол иднэ гэхээр өдөрт 150 сая лааз хоол хэрэглэнэ. Тэгвэл энэ 150 сая ширхэг нохойн хоолны зах зээлийн 1%-г эзэлнэ гэхээр 1.5 сая ширхэг. Иймэрхүү зүйлийг тэр бараг өдөр бүр л сонсдог аж. Хятад 6 тэрбум хүн амтай бид зөвхөн 1% зах зээлийг л эзэлж чадвал ямар гайхалтай хэрэг вэ. Гэвч энэ нь тун хэцүү тул алдаа болж байгаа юм. Мөн ухаалаг хөрөнгө оруулагч бол иймэрхүү зүйл сонсохыг огт хүсэхгүй аж.
Шийдэл: Хамгийн багаас эхэлж тооц. Дээрх жишээг үргэлжлүүлэн авч үзье. Мэдээж та шинэлэг байдлаар хийнэ гэж үзвэл онлайнаар борлуулна. Нэг сайт үүсгэн  байгуулаад, SEO, CRM, Google Adwords зэрэг аргуудыг тултал нь ашиглаад сарын 100,000 давтагдаагүй хандалттай боллоо гэж бодъё. Үүний 1% болох 1000 хүн сардаа 20,000 лааз худалдаж авна гэе. Энэ бол таны суурь тооцоолол, таны яг хаана байгааг хэлж өгч буй үзүүлэлт. Эхлээд 20,000 дараа нь 1.5 сая. Бодит тооцоолол тул үүнийг үргэлж анхаарах хэрэгтэй.
АЛДАА #2: Хэтэрхий хурдан хэмжих. Хөрөнгө оруулагчид танд итгэл хүлээлгэсэн тул хөрөнгө оруулж, мөнгө өгсөн. Тэдний мөнгийг хав дарж хадгалах эсвэл дээр нь сууж байгаарай гэж тэд өгөөгүй. Таныг бизнестээ хөрөнгө оруулж хэрэгтэй зүйлдээ зарцуулахыг л тэд хүсэж байгаа. Мөн дээрх жишээг авч үзье. Хамгийн таагүй зүйл бол үйлчилгээгээ муу сэтгэгдэлтэйгээр эхлэх. Иймээс сааталгүй хүргэлт хийхийн тулд 30 байрлалд агуулах байгуулах. Сайт ямар ч алдаа мадаггүй ажиллаж, хэрэглэгчийн сэтгэгдлийг сонсох үйлчилгээ бий болгох гээд маш олон дэд бүтэц шаардагдана. Ингээд та өдөрт 150 сая хоол борлуулах цогц онлайн үйлчилгээгээ нээсэн ч энэ бүхэн яг таны хүссэнээр болж өрнөхгүй. Та энэ бүх дэд бүтцийг хэтэрхий эрт байгуулчихсан гэсэн үг. Ер нь бол компаниуд бүтэлгүйтдэг нэг томоохон шалтгаан нь энэ. Би хувьдаа өмнө нь хурдтай хэмжээгүйгээс ээ болоод бүтэлгүйтсэн компанийг мэдэхгүй. Үүнийг бид цахиурын хөндийд “өндөр чанарын алдаа” хэмээн нэрлэдэг.
Шийдэл: Юу агнасан түүнийгээ л ид. Та заавал энэ их дэд бүтцийг эхлээд байгуулах шаардлагагүй. Хүмүүсийн хүсэж байсан гайхалтай бүтээгдэхүүн, үйлчилгээг бий болгосны дараа хэрэглэгчид өөрсдөө таныг дэмжих болно. Ямар нэг үр дүнд хүрч, амжилт үзүүлснийхээ дараа л хэмжилт хийн өргөжих хэрэгтэй. Бага багаар цааш тэмүүл.
АЛДАА #3: Хамтын ажиллагаанд төвлөрөх. Бид томоохон компани, инкубатортай хамтран ажилладаг. Microsoft, Amazon, HP-тэй хамтран ажилладаг гэхээр гоё сонсогдож болох юм. Гэхдээ хамтын ажиллагаа гэдэг бол новшийн ажил. Хамтран ажилласнаар таны Excel файлд өөрчлөлт орж орлого тань өсөж зардал буурч болох юм. Үүнд бол би итгэж байна. Гэхдээ ихэнх хамтын ажиллагаа PR-н шинжтэй байдаг.
Шийдэл: Борлуулалт дээр төвлөр. Борлуулалт бүхнийг зохицуулна. Тиймээс борлуулалт бас дахин борлуулалт. Танд мөнгө орж ирнэ, орлоготой болно, мөнгөний урсгал тасралтгүй явагдана. Улмаар та уг тоглоомыг үргэлжлүүлсээр л байна. Борлуулалттай буюу орлоготой байна гэдэг нь хөрөнгө оруулагч чамайг тайван байлгана гэсэн үг. Орлого орж ирэх тусам аль аль тал жаргалтай болох болно. Борлуулалт бүгдийг зохицуулна. Тиймээс борлуулалт дээр төвлөр.
АЛДАА #4: Найраан дээрээ төвлөрөх. Энтрепренерүүд тэр тусмаа эхний компаниа байгуулж байгаа энтрепренерүүд илтгэл дээрээ хэтэрхий анхаардаг. Тэдний түгээвэл ашигладаг программ гэвэл PowerPoint, харин дараагаар нь Excel орох байх. Мэдээж хэрэг төлөвлөгөө, урьдчилсан тооцоо зэргийг гаргах хэрэгтэй. Гэхдээ би эдгээр программыг тийм ч чухал гэж бодохгүй байна. Таны даалгавар бол мөнгө босгох, харин зорилго тань хэрэглэгч бий болгох.
Шийдэл: Миний анзаарснаар бол тэд найраан дээрээ хэтэрхий их анхаарч байна. Үүний оронд загвар бүтээгдэхүүн, туршилтын сайт, программ дээр илүү анхаарах нь хамгаас чухал. Олон газар очиж санаагаа танилцуулахын оронд загвар бүтээгдэхүүнээ хийчих. Хүмүүс зураг 1000 үг илэрхийлнэ гэцгээдэг бол загвар бүтээгдэхүүн 1000 найраатай тэнцэнэ. Загвар бүтээгдэхүүн бол бүх зүйл.
АЛДАА #5: Найраа хийхдээ хүмүүс хэтэрхий олон слайд үзүүлж байна. Үүнээс гадна бас нэг алдаа дутагдал бий. Тэр нь тэд яг юу хийдгээ бус харин өөрсдийгөө ярьсаар байгаад хамаг цагаа үрчихнэ. Манай өвөө дайны дараа тэгж бизнес хийгээд манайх дажгүй хөрөнгөтэй болсон. Аав дараагаар нь тэр бизнесийг үргэлжлүүлж улам амжилтад хүрсэн. Манайх боломжийн айл байсан тул би Харвардад болон Йелийн их сургуулийг дүүргэсэн. Би Goldman Sachs, JP Morgan-д ажиллаж байсан туршлагатай гээд ярина. Эцсийн эцэст энэ хэнд хэрэгтэй юм бэ? Үүний оронд маш богинохноор яг юу хийдгээ л хэлчих хэрэгтэй. Би тэнд өсөж хүмүүжиж, тэр сургуулийг дүүргэсэн. Технологи ч юм уу ямар нэг зүйлд дуртай учраас ийм юм хийсээр одоо таны өмнө зогсож байна ч гэдэг юм уу.
Шийдэл:  Миний гаргасан PowerPoint-н 10-20-30 дүрэм гэж бий л дээ. 10 слайдад бүх мэдээллээ багтаах. Тэгээд уг 10 слайдаа 20 минутад амжиж ярих. Яагаад 20 гэж үү? Уулзалт дунджаар цаг хэртэй үргэлжилдэг. Одоо үед бид бүгд л Windows үйлдлийн систем ашиглаж байгаа тул лаптопоо проектортой холбогдоход 40 минутыг зарцуулах байх хэхэ. Харин үлдсэн 20 минутыг илтгэлдээ. 30 гэдэг бол харин үсгийн хэмжээ. Хөгшин хүмүүст найраа хийж байгаа бол 30, 40-50 насныханд бол 25, харин 16 настнуудад бол 8-10 гэсэн хэмжээ болох байх.
Үргэлжлэл бий……….
Эх сурвалж: www.youngreader.mn

2016-04-25

Алексис Виггинс: Миний хийсэн алдаанууд.

18:11

Би 14 жил багшилсныхаа дараа анхны жилдээ л заавал хийж үзэх ёстой байсан нэгэн зүйлээ хийж үзсэн нь сурагчийнхаа хичээлийн нэг өдрийг даган суралцсан явдал байлаа. Энэ явдал ёстой миний нүдийг нээж, би өөрийн заасан анги бүрийнхээ хичээл бүрийн зохион байгуулалт, конспект, шалгалт гээд багаар л бодоход 10 зүйлийг, ер нь бүгдийг нь анхнаасаа огт өөрөөр хийх ёстой байснаа ухаарсан билээ. 
Энэ хичээлийн жилд би анх удаагаа сургуульдаа хичээл заадаггүй ажил хийж эхэлж байгаа юм. Ахлах сургуулийн суралцахуйн зөвлөх /арга зүйч / гэдэг манай сургуульд шинээр нэмэгдсэн нэгэн ажлыг хийх болсноор би сурагчдын суралцахуйн ахиц амжилтыг нэмэгдүүлэхээр багш, менежерүүдтэй хамтран ажиллаж эхэллээ.
Шинэ ажлыг маань надад ойлгуулж, ойртуулахын тулд захирал намайг 2 өдрийн турш сурагч байхыг хүссэн юм. Нэг өдөр нь 10р ангийн нөгөө өдөр нь харин 12р ангийн сурагчийг дагалдаж сурах байлаа. Гол нь би сурагчийн хийж байгаа бүхнийг нь яг л сүүдэр шиг л даган хийх байв. Хэрэв сурагч самбараас хичээлээ хуулж бичих байсан бол би ч бас адилхан аль хурднаараа л дэвтэртээ хуулж бичиж байлаа. Харин Химийн лаборатори хичээл дээр би дагалдаж байгаа сурагчтайгаа хамтран туршилт хийж, шалгалт өгөхөд нь бас л адилхан өгч байв. / Лав л хоёр шалгалт өгсний Испани хэлийг бол давсан байх, харин Бизнес судлалын шалгалт дээр бол яг унасан гэж бодож байна. /
Миний нэг өдрийн хичээлийн хуваарь
/ сонгосон хичээлээ үзэх зохион байгуулалттай тул ангиараа ордог хичээл олонгүй байсныг дурдья./
10р ангийн сурагчийн нэг өдрийн хичээлийн хуваарь нь:
7:45 – 9:15: Геометр
9:30 – 10:55: Испани хэл / гүнзгий түвшин /
10:55 – 11:40: Үдийн хоол
11:45 – 1:10: Дэлхийн түүх
1:25 – 2:45: Нэгдсэн байгалийн шинжлэл
12р ангийн сурагчийн нэг өдрийн хичээлийн хуваарь нь:
7:45 – 9:15: Математик
9:30 – 10:55: Хими
10:55 – 11:40: Үдийн хоол
11:45 – 1:10: Англи хэл
1:25 – 2:45: Бизнес судлал
Сургамж №1
Сурагчид өдөржин суудаг, энэ нь үнэхээр туйлдмаар.
Би эхний хичээлийн өдөр дуусахад ямар их ядарсан байсандаа өөрөө ч итгэхгүй байлаа. Үнэндээ бол нэг ангиас нөгөө руу явахаас бусад үед зүгээр л өдөржин суулаа. Бид нар багш болохоороо самбарын өмнө, анги дундуур хүүхдийн дэвтэр үзэх, хичээлээ заах гээд босож сууж, тойрч явж, бүр жаахан хүүхэдтэй ярихаар бол явган суух гээд олон л янзын хөдөлгөөн хийж байдаг юм байна. Харин хүүхдүүд бараг хэзээ ч хөдөлдөггүй. Ингэж дандаа сууж байна гэдэг бол туйлдмаар хэцүү юм байдгийн байна. Дараалсан 2 цагаас бүрдсэн 4 хичээл тус бүрт багш нар сурагчдаа ангид орж суудлаа эзлэсэн л бол завсарлатал биднийг тэндээ хөдөлгөөнгүй сууж байхыг л хүсдэг бололтой. Хичээлийн өдрийн төгсгөлд би бүр зогсолтгүй эвшээж, босч байгаад нэг сайхан суниамаар санагдаж байлаа. Гэтэл дагалдаж байгаа сурагч маань ямар мундаг сэргэлэн сууж байв. Харин би гэдэг хүн Байгалийн ухааны хичээлийн дундуур босч гүймээр санагдавч арайхийн биеэ барьж, өчнөөн цаг хөдөлгөөнгүй суусан болохоор бодол, сэтгэл маань бүр гөлөрч гацаж орхисон байлаа.
Хичээлийн дараа би маш хичээл зүтгэлтэй үр дүнтэй ажилласан сайхан ажлын дараах шиг бус харин бүр нэг өвчин шиг хэцүү, хамаг бие хачин болгож , залхуу хүргэсэн ядаргааг мэдэрч байлаа. Уг нь би хичээлд суучихаад ажлын өрөөндөө очиж өдөрт болсон үйл явдлын тэмдэглэл бичихээр төлөвлөсөн байсан ч тархи толгой ажиллуулах ямар ч юм хийж чадахгүй бүр эцэж туйлдсан байсан учир зүгээр л гэртээ харьж зурагт үзэж байгаад орой 8:30д орондоо оров.
Үүнээс үүдээд хэрэв би буцаад багш болбол дараах 3 өөрчлөлтийг заавал хийнэ гэж бодож байна.
• Хичээлийн дундуур хүүхдүүд биеийн чилээ гаргах дасгал заавал хийлгэнэ.
• Ангийн хаалган дээрээ сагсны цагираг хадаад хичээл эхлэх болон дуусах 1,1 минутанд хүүхдүүдээ тэнд тоглохыг зөвшөөрнө.
• Өдөр тутмын хичээл бүр дээрээ хялбар шийдэлтэй анги дотор хөдлөн явж болохуйц ямар нэг үйл ажиллагааг бэлдэж орно. Мэдээж энэ нь заах агуулгын зарим хэсэг багтахгүйд хүргэх ч энэ нь байж болох зүйл гэж бодож байна. Би л лав хичээлийн өдрийн төгсгөлд ядраад угаасаа зааж байгаа зүйлийнх нь ихэнхийг огт ойлгохгүй болсон . Тиймээс хүүхдүүдээ сайхан суулгаж байгаад бүтэн цагийн турш уншсан сэдвийн тухай ярилцах гэдэг хичээл заадаг байсан гол аргаа үр дүнтэй байсан гэж хэлж чадахааргүй болсоон.
Сургамж #2
Ахлах сургуулийн хүүхдүүд хичээлийн цагийнхаа бараг 90%-ийг хөдөлгөөнгүй сууж бусдыг сонссоор өнгөрүүлдэг.
Би хоёрхон өдөр, хоёр сурагчийг л дагаж хичээлд суусан л даа. Гэхдээ тэдгээр сурагчидтай дараа нь ярилцлага хийж үзэхэд ерөнхийдөө ихэнх хичээлийн өдрүүд нь миний суусан шиг л өнгөрдөг гэж хэлж байсан юм.
Ахлах сургуулийн хичээлийн 8 цагт миний дагалдаж байсан сурагчид бараг юм яриагүй. Учир нь зарим үед багш ярьж хичээлээ зааж, заримдаа өөр сурагчид ярьж, заримдаа хэн нэг нь самбарт дуудагдан хэцүү бодлого бодож бас зарим хичээл дээр шалгалт аваад өнгөрсөн учир тэдгээр сурагчдад дуугарах боломж тэр бүр гараагүй юм. Тэгэхээр би багш л яриад хүүхдүүд дуугүй сууж, дэвтэртээ хуулан бичлэг хийж байсан гэх гээгүй юм шүү. Миний хэлэх гээд байгаа гол санаа бол Сургамж №1т дурдсан шиг хүүхдүүд өдрийн ихэнхийг мэдээллийг идэвхигүй хүлээн авах горимд өнгөрүүлдэг гэсэн дүгнэлт юм.
Зөвхөн дандаа суугаад байх нь ч бус зүгээр л мэдээлэл хүлээн авагч хийгээд л тэр мэдээлэлтэйгээ идэвхитэй ажиллах боломжгүй суугаад байх нь үнэхээр ядармаар байлаа.
Миний дагалдаж байсан хүүхдүүдийн нэг нь болох 10р ангийн сурагч Синдигээс чи хичээлдээ суугаагүй бол мэдлэгээр хоцрогдоно, эсвэл тэр хичээлд оролцож мэдлэг чадвараа бататгах боломж нь хомсдоно гэж бодож байсан уу, мөн хичээлдээ үнэхээр үр дүнтэй оролцож мэдлэг бүтээх явцад чухал хувь нэмэр орууллаа даа гэж бодож байсан уу гэж асуухад тэр зүгээр л инээгээд “Үгүй” гэж товчхон хариулсан юм.
Миний мэдэж авсан энэ хоёрдох сургамж ялангуяа хүүхдүүдэд сурах үйл явцаа удирдах боломж нь ямар хомс байдаг нь, тэд байнга л удирдуулж, сонгох эрх чөлөөгөө хязгаарлуулж байдаг нь намайг бүр гайхашруулж орхилоо. Ялангуяа одоог хүртэл энэ тухай бодож дүгнэж байгаагүйдээ өөртөө дургүй хүрч байлаа.
Үүнээс үүдээд хэрэв би буцаад багш болбол дараах 3 өөрчлөлтийг заавал хийнэ гэж бодож байна.
• Хичээлээ богино хугацаатай жижиг хэсгүүдэд хувааж заана. Оролцоог нь хангасан, суралцахуйн төлөө үнэлэх үйл ажиллагаануудтай жижиг жижиг хэсгүүд ар араасаа дараалан зохион байгуулагдахаар хичээлээ төлөвлөх юм. / жишээ нь эхлээд 10 минут яруу найрагч Уитманы амьдрал уран бүтээлийн тухай лекц ороод дараа нь багт хуваан лекцэд дурдагдсан сэдвийн хүрээнд шүлэг уран бүтээлийн нь задлан шинжилгээ хэлэлцүүлэг хийж эцэст нь баг багаараа олж мэдэж авсан зүйлээ дараалан тайлагнах явцад бусад нь тэмдэглэл хийж сонсоно гэдэг ч юм уу. /
• Ярьж эхлэхдээ 5 минутын сэрүүлэг тавьж байх. Сэрүүлэг дуугарахад л би ярих юмаа ярьж дууссан байх ёстой. Үгүй бол цааш нь яриад л байж мэднэ. Би өөрөө ч ярих дуртай заримдаа дуугай болохоо мэдэхгүй л бурж өгнө. Гэхдээ хичнээн их хэлэх ярих юм байсан ч би ганцаараа яриад байх нь миний сурагчдын суралцахад нэг их тус болохгүй шүү дээ.
• Хичээл бүрийг Ерөнхий асуулт эсвэл бүр Зайлшгүй асуух асуултуудаар эхлүүлж байх нь зүйтэй гэж бодлоо. Өмнөх хичээл дээр үзсэн, эсвэл даалгавраа хийж байхад бодогдсон, эргэлзээ төрүүлсэн бүх зүйлсээ хүүхдүүд дараагийн хичээл эхлэхээс өмнө асуугаад авчихвал сайн юм. Би бүр хүүхдүүдийг асуух асуултаа самбарт бичээд үлдээчих тэндээс нь цөмөөрөө алинаас нь эхлэхэв, алинд нь заавал хариулахав гэдгээ сонгоод хариулж байвал зүгээр гэж бодож байна. Би хичээл бүрийг ингэж эхлүүлдэггүй байсандаа одоо ямар их харамсаж байна гээч! Ойлгоогүй зүйлийг илрүүлэх, оролцоог нэмэгдүүлэх, хичээлд идэвх чармайлтай болгох, хамтран болон бие даан ажиллаж сургах гээд одоо бидэнд үгүйлэгдээд байгаа тэр чадварууд хүүхдүүдэд маань суугаагүй байгаа нь би хичээлээ ингэж асуултаас эхэлж түүндээ хичээлийн эхний 10, 20 минутыг зарцуулж чаддагүй байснаас л үүдэлтэй гэдгийг одоо л ойлгож байна.
Сургамж #3
Ерөнхийдөө залхаж байгаагаа өдрийн турш мэдрэх ямар вэ?
Хичээлд суух явцад багш нар маань бидэнд анхааралтай бай гэж сануулж байсан нь бүр тоогоо алдав. Мэдээж багш бүр л ингэж хэлдэг нь тодорхой цагийг үр бүтээлтэй ашиглах гэсэн санаа шүү дээ. Гэхдээ сурагч болоод өдрийн туршид хичээлд суугаад явахад хүүхдүүдээ өрөвдөж байлаа. Өдөржин сууж идэвхигүй сонсож байгаа хүүхэд байнга л анхааралтай бай, томоотой суу гэж хэлүүлээд байвал яаж хүлээж авах нь тодорхой. Багш нар ч гэсэн олон өдрийн урт үргэлжилсэн сургалт семинарт суухад хичээлийн төгсгөлд ямар мэдрэмж төрдөг билээ дээ. Зүгээр л хаячихаад завсарламаар, дасгал хөдөлгөөн хиймээр, найз нөхөдтэйгөө хөөрөлдмөөр, интернет ухаж, мейлээ уншиж, чатламаар л болдог шүү дээ. Хүүхдүүдэд ч бас яг адилхан ийм мэдрэмж төрдөг. Бид хичээлээ уйтгартай муу зааснаас бус харин тэд өдрийн ихэнхийг сууж, идэвхигүй сонсож өнгөрүүлдэг болоод л тэр.
Нэмээд хэлэх нэг зүйл байгаа нь багш нар сурагчдыг жаахан үгээр идэх, ёжлох нь их байдаг бололтой. Би өөрөө хэр их ийм байдал гаргадаг байснаа бодохоор нэлээд эвгүй мэдрэмж төрж байлаа шүү. Ноднин жил нэг нэлээн хэцүү анги маань шалгалт өгөх болоод сурагчид шалгалттай холбоотой олон асуултыг дахин дахин асуугаад байхаар бүр муурч унах шахдаг байснаа тодхон санаж байна. Асуух тоолонд нь л хариулахдаа хийж байгаа зүйлээ орхиод анги нийтэд нь хандаж хариулдаг байлаа. Гэвч хэдэн минутын дараа л адилхан шалгалтын материал дээр ажиллаад сууж байсан ч миний ярьсанд анхаарал бага хандуулсан хэн нэгэн нь яг адилхан асуултыг бүр заавал дахин асууна. Ингээд л нүдээ эргэлдүүлж санаа алдаад “ За дахиад л нэг удаа тайлбарлахаас даа... “ гээд эхлэхэд минь нэг хэсэг нь инээлдэж суудаг байж билээ. Мэдээж нэг юмыг олон давтан тайлбарлах багшид хэцүү л байдаг. Гэтэл шалгуулж байгаа сурагчийн байр сууринд очиход бас адилхан л хэцүү байдгийг мэдлээ. Би гэдэг хүн стрессдэж, санаа зовж, бас олон юм асуумаар болж байв. Гэтэл тэр зааж байсан хүн нь нүдээ эргэлдүүлж санаа алдаад, залхсан байдал үзүүлбэл би дахиж асуулт асуухгүй л байх. Ингэж нэг өдрийн хичээлд сурагчаа дагаж сууснаар би тэднийг арай л дотно ойлгодог болсон шиг санагдлаа. Багш хүн хүүхдийг ёжлох, тэсвэр алдсан, залхсан дүр үзүүлэх нь суралцахад сайнаар нөлөөлөхгүй харин ч бидний хооронд том хана хэрэм босгодогийг мэдэж авлаа.
Үүнээс үүдээд хэрэв би буцаад багш болбол дараах 3 өөрчлөлтийг заавал хийнэ гэж бодож байна.
• Эцэг эх болохынхоо хувьд хуримтлуулсан туршлагаа тунгаагаад үзвэл хайр халамж, тэсвэр тэвчээрийн барагдашгүй ундарга бидэнд байгааг олж мэдэхэд төвөггүй. Тиймээс дахин дахин асуугаад байгаа хүүхдэд энэ л дэлгэр сэтгэлээсээ хандах хэрэгтэй. Асуулт гэдэг бол тэр сурагчийг танин мэдэх, түүнтэй ойртож дотносуулах гүүр юм. Асуултанд нь хандаж байгаа хандлагаараа бид тэднийг эрдмийн өргөөнд орох хаалгыг өргөн дэлгэн нээж байна уу үүрд таглан хааж байна уу гэдгээ мэдрэхгүй өнгөрч болохгүй билээ.
• Би өөртөө сурагчдыг бусдын өмнө басаж, үгээр идэхгүй гэсэн зорилго тавьж бүр нэг сурагчийг хэрвээ би ийм зан гаргавал намайг зогсоогоод сануулж байгаарай гэж хүсэлт тавина гэж бодож байна. Бас сард авсан цалин бүрээсээ хэдэн төгрөг хадгалж хичээлийн жилийн төгсгөлд хүүхдүүддээ пицца авч өгч баярлуулна гэж бодож байна. Ингэснээрээ би хүүхдүүдтэйгээ илүү ойр дотно болж бас өмнөө зорилго тавьж түүнийгээ биелүүлж чаддаг гэдгээ тэдэнд биеэрээ үлгэрлэн үзүүлж чадах юм.
• Мөн би IB шалгалт, хичээл гээд ямар ч албан ажил байсан хүүхдүүддээ 5 минут унших цаг өгөөд энэ хооронд хэн нь ч бичихгүй харин асуух тодруулах юмаа сайн асууж байгаарай гэсэн дүрмийг хэрэгжүүлнэ. Энэ хялбар аргуудыг би олон жилийн өмнөөс л хэрэгжүүлэх ёстой байсан байх. Тэгсэн бол хүүхдүүдийнхээ давтан асуудаг нэгэн ижил асуултуудаас / магадгүй бүгдээс нь биш ч / үүдсэн айдас залхалтын мэдрэмжээс эртхэн салж чадах байж дээ гэж бодож байна.
Ахин сурагч болон өнгөрүүлсэн нэгэн өдрийн туршлагаасаа би сурагчдаа улам хүндэтгэх, хайрлах мэдрэмжийг авч үлдлээ. Багш хүн уйгагүй хөдөлмөрлөдөг ч, сайн сурагчид тэднээс илүү их ажилладаг юм байна гэж би одоо бодох болсоон.
Одоо би сурагчид маань хичээлд суухад, өгсөн даалгаврыг маань хийхэд үүгээр дамжуулан бид тэдэнд юу өгч байгаадаа илүү санаа зовох боллоо. Ингээд сурагчдаа ойлгодог тэдний оронд өөрийгөө тавьж үзэж чаддаг энэ үзэл бодол мэдлэгээ бусадтайгаа хуваалцаж сургуулийн удирдлагадаа хүргэж чаддаг багш нартаа л найдаж байна. Ингэж чадвал бид хүүхдээ бодож бэлдсэн хичээлүүдийг зааж, сурагчид маань илүү тэнцвэртэй, ойлгомжтой, идэвхитэй оролцоотой хичээлд суудаг / магадгүй явдаг / болох юм.
Эхийг
http://www.washingtonpost.com/…/teacher-spends-two-days-as…/ холбоосоос үзнэ үү.
Орчуулсан: Нарантуяа

2016-04-22

Монголчуудыг хагарган бутаргах нь хэнд ашигтай вэ?

12:11

Тэртээ XVIII зууны сүүлчээр Наполеоны эсрэг нэгдэн тэмцсэн Германд нэгэн шинэ ухамсар бүрэлдэн тогтжээ. Энэ нь бид НЭГ үндэстэн юм байна гэсэн ойлголт байв. Өмнө нь 300 гаруй жижиг улсуудад хуваагдан тус бүрдээ хил гааль байгуулж хураамж авахаас эхлээд амьдарч буй нутгаараа өөрсдийгөө овоглодог байсан эдгээр хүмүүс өөрсдийгөө нэг үндэстэн хэмээн үзэх болжээ.
Ганц Герман ч гэлтгүй нийт Европ, Америкийн колониудад ч ийм үйл явц явагдаж байлаа. XIX зууны сүүл үе гэхэд үндэстнүүд өөр өөрийн онцлог, түүх, соёл дээрээ тулгуурласан өвөрмөц зарчмыг баттай тогтоогоод байв. Үндэстэн гэдгээ илэрхийлэх сүлд тэмдэгтэй болж цэргийн жагсаал цуглааныг түүнгүйгээр төсөөлөх боломжгүй болов. Спортын төрлүүдийг ч мөн үндэсний бахархалын нэг болгож, нэг хэлтэй БОЛГОХ үйл ажиллагаанууд явуулав. Шинэ залуу үндэстнүүд өөрийнхөө онцлогийг хэвшүүлэхийн тулд төрөл бүрийн ёслол хийдэг байжээ. Жишээлбэл XX зууны эхэн үеийн АНУ-д гадаадаас цагаачилж ирсэн хүүхдүүдэд зориулан хичээл эхлэхийн өмнө Америкийн тугийг мандуулж тангараг өргүүлдэг байв. Энэ мэтчилэн нэг үндэстэн гэдэг ойлголт түгэн дэлгэрчээ. Хожим энэ нь нэг үндэстэн нөгөөгөөсөө илүү гэх мэт сөрөг үр дагаварт хүргэсэн ч үзэл санааны хувьд томоохон нэгдэл байв.
Энэ бүхнийг нуршихын учир нь өнөөдөр Монголд буй болоод буй нөхцөл байдалтай холбоотой юм. Монгол бол ганцхан үндэстэнээс бүрдсэн, элдэв төрлийн шашны тэмцэлгүй тайван орон. Харамсалтай нь бидний улс төрчид гэж өргөмжлөн нэрлэсэн хэдхэн хүний хор хөнөөл, тэдний гар хөл бологсодын харгайгаар худаг ус, нутаг бэлчээр, жалга довоороо хуваагдан, сум, аймгийн нутгийн зөвлөл байгуулан атомжиж байна. Ингэж олон түмнийг хуваах, жалгын байгууллагууд байгуулах, довны түүх бичүүлэх нь зөвхөн улс төрчдөд л ашигтай. Сонгуульд санал авахын төлөө л хийж байгаа үйлдэл билээ.
Бид яагаад нэг үндэстэн байж бие биенээ ийнхүү үзэн ядаж, хуваагдан талцана вэ? Эртнээс нааш монголчууд өөрсдийгөө нэг л үндэстэн хэмээн сэтгэж ирсэн байдаг. Гэтэл өнөөдөр аль болохоор л олон хэсэгт талцан хуваагдах сонирхолтой болжээ.
Энэ байдлыг засах, алдаа дутагдлыг нь хэлэх ёстой сэхээтэн хэмээн нэрлэдэг нийгмийн давхарга аль хэдийн үүнд дасан зохицоод харин ч бүр хагарган бутаргах ажиллагааг гардан хийж байна. Ингэхдээ монгол хэмээх нэг үндэстний төлөө тэмцсэн эх орончийн нэрийг бамбай болгон ашиглаж, өөрсдийгөө хаацайлж байгаа нь дэндүү харамсалтай. Жишээ нь боловсролын асуудал хариуцсан сайд байсан нэгэн хүн түүхийн ном бичиж түүнийгээ нэртэй түүхч эрхэмээр хянуулжээ. Тэндээ эх орончдын нэрийг улс төрийн тодруулбал намын зорилгоор ашиглаж өөрсдийнхөө үйл ажиллагааг хаацайлсан байна. Чин ван Ханддорж нийт монгол угсаатны сайн сайхны төлөө тэмцэж байна хэмээн сэтгэж байснаас бус Дайчин вангийн хүрээний төлөө буюу өнөөгийн Булган аймгийн төлөө тэмцэж байна гэж бодож байгаагүй биз ээ. Үүнийг үйл хэрэг нь ч батлан харуулдаг.
Дээр жишээлэн дурдсан нэг үндэстэн гэсэн ойлголтыг бий болгоход сэхээтнүүд чухал үүрэг гүйцэтгэсэн байдаг. Тухайлбал тэд үндэстнийхээ хэлээр зохиол бүтээлээ туурвиж, хүмүүсийг нэгдэн нийлэхэд уриалан дуудаж байв. Гэтэл манайд эсрэгээрээ. Ийм мэт үзэл суртал, сонгуулийн сурталчилгааны материал болсон номыг үгээ олж ядан магтах ажээ.
Цаашлаад нийгмийн хамгийн идвэхитэй хэсэг болох оюутан залуус үүнд толгойгоо бүрэн мэдүүлж аль нэгэн нам, хэн нэгэн улс төрчийн зорилгод ашиглагдан, жалга довоороо хуваагдаад байна. Түүнийгээ оюутны зөвлөл, залуусын зөвлөл, нутгийн зөвлөл гэх мэтээр гоёчлон нэрлэнэ. Ийнхүү бутран салах нь ямар үр дагаварт хүргэдэг вэ гэдгийг уг нь монголчууд хамгийн сайн мэдэх үндэстний нэг. Өнгөрсөн түүхээ эргээд харвал энэ бүхэн тодорхой.
Л.Энхсайхан

2016-04-21

НОМ УНШИХААС өөр аргагүй болгох УХААНТНУУДЫН ЭШЛЭЛҮҮД

17:58
Гэрэл зургийг mpa.mn
Үе үеийн ухаантан мэргэд ном уншихын ач холбогдлыг хэрхэн сургаж хэлж байсныг сонирхоорой.
  • “Ном унш, номноос суралц. Тэгвэл амьдрал үлдсэнийг нь хийж өгөх болно” Фёдор Достоевский
  • “Хэрвээ чи бүгдийн уншдаг номыг уншвал бүгдийн боддогийг бодохоос хэтрэхгүй” Харуки Мураками
  • “Зарим номыг үнэрлэхээр, заримыг амсахаар бүтээсэн байдаг бол цөөхнийг нь зажлахаар, цаашлаад шингэхээр бүтээсэн байдаг” Фрэнсис Бэкон
  • “Бүх сайн ном бодит явдлаас илүү үнэн мэт бичигдсэн байдаг, уншиж дууссаны дараа үйл явдал нь чамд тохиолдсон мэт сэтгэгдэл төрүүлдэг, харин түүний дараа бүгд чамд тохиолддог” Эрнст Хемингуэй
  • “Сайн номыг сонгож уншдаггүй хүн нь бичиг үсэггүй хүнээс огтхон ч ялгаагүй” Марк Твэйн
  • “Бүх сайн номнуудыг унших нь өнгөрсөн зуунуудын хамгийн ухаалаг хүмүүстэй ярилцаж суух мэт” Ренэ Декарте
  • “Номгүй айл сүнсгүй бие мэт” Маркус Туллиус Цицеро
  • “Соёлыг устгахын тулд ном шатаах хэрэггүй. Зүгээр л хүмүүсийн уншихыг нь болиулчих” Рэй Брэдбури
  • “Дэлхийн хамгийн шилдэг кинотеатр бол тархи, сайн ном унших үед чи үүнийг мэдэрнэ” Ридлей Скотт
  • “Бид ганцаараа биш гэдгээ мэдэхийн тулд ном уншдаг” К.С.Льюис
  • “Бидний уншихыг, бүжиглэхийг битгий хоригло, энэ хоёр нь дэлхий ертөнцөд ямар ч хоргүй цэнгэл билээ” Франсуа Вольтер
  • “Ухаантай болохын тулд чи арван ном л унших хэрэгтэй, гэхдээ тэднийг олохын тулд мянган ном унших хэрэгтэй болно” Үл мэдэгдэх зохиолч
  • “Ном бол цаг хугацааны далайгаар аялах хөлөг онгоц юм” Фрэнсис Бэкон
  • “Номонд итгэ. Тэд хэрэггүй үед дуугаа хурааж, хэрэгтэй үед бүх дэлхийн нууцыг хэлж өгнө” Үл мэдэгдэх зохиолч
  • “Уншиж сурах нь гал асаахтай адил, дараа нь уншсан үг болгон нь түүнээс үсэрсэн оч юм” Виктор Хюго
  • “Сайн ном бүх нууцаа нэг дор дэлгэдэггүй” Стефен Кинг

Ikon.mn

2016-04-19

Фото зургийг Урлагийн бүтээл болгодог САЙТ нээгджээ

09:21
Таны сэлфи зургийг урлагийн музейд үзмэр болгон тавихгүй ч та өөрийн уран зургийг үүсгээд гэртээ хадаж болохоор болжээ.
Ингэхийн тулд та DeepArt вэбсайтад фото зургаа оруулна. Дараа нь ямар хэлбэрийн уран зураг болгох сонголтоо хийх юм.

 
Тухайлбал та Винсент Ван Гог, Пабло Пикассо, эсвэл Фрида Калогийн зурсан мэт хэлбэртэй болгож болно.
Уг сайтыг бүтээгчид нь нервологийн судлаачдын бүтээсэн “хүний тархин дахь эсүүдийн холбоос” нэртэй алгоритмийг ашиглажээ.
Одоогоор сайтын эрэлт маш өндөр байгаа ба нэг зураг илгээхэд бэлэн болох хугацаа нь 40 цаг орчим болж байгаа гэнэ.
Харин 1.99 евро орчмыг төлбөл боловсруулах хугацаа нь 15 минут болж буурч байгаа юм.
Хүсвэл та уг бүтээлээ хэвлүүлэн худалдаж авч болдог юм байна.

Эх сурвалж: ikon.mn

About Us

Recent

Random